Cây sò huyết, tiềm ẩn nhiều tác dụng bất ngờ

02:15 22/07/2024

Vốn dĩ xưa nay, sò huyết được xem như một loại cây tầm thường, mọc hoang dại. Có chăng cũng chỉ đem trồng ở công viên, vĩa hè hoặc dưới tán các cây công trình, cổ thụ. Nhưng loại cây ít người chú ý đến này, lại tiềm ẩm nhiều tác dụng bất ngờ trong y học và cảnh quan môi trường.

Cây sò huyết có nơi còn được gọi là cây lẻ bạn, cùng với những tên khác như bạng hoa, sò tím, sắc màu,… Tên khoa học là Tradescantia spathacea hoặc Tradescantia discolor. Họ Commelinaceae  (Họ Rau trai, Thài lài).

Thật ra tên nguyên gốc của nó là “Lão bạng sanh châu”. Bạng là con trai (sò), trong nghĩa “bạng duật tương trì, ngư ông đắc lợi” (trai cò tranh nhau ngư ông đắc lợi). Lão bạng sanh châu nghĩa là con trai già sinh ngọc, do hoa của cây này khi nở, giống như con trai, phía trong chứa các hạt như các hạt ngọc. Lâu dần, có thể do đọc trại chữ, "Lão bạng" thành "Lẻ bạn"

Sò huyết là một loài thực vật có hoa, cây thân thảo. Cây thường cao khoảng 30cm đến 40cm, hoa màu trắng, có vị ngọt. Bẹ lá phủ quanh thân và không phân nhánh. Lá cây mọc theo hình thức ngói lợp. Lá thon dài, nhọn ở phần đầu.

Dựa theo màu sắc lá, phân biệt 2 loại sò huyết

- Cây sò huyết lá xanh sọc trắng: Mặt dưới của lá màu tím , mặt trên lá có màu xanh  với các vân sọc trắng chạy dọc theo chiều dài lá, viền lá màu tím.

- Cây sò huyết lá xanh: Đây là loại cây phổ biến hiện này. Mặt dưới lá màu tím và mặt trên lá màu xanh.

Mặc dù có sự khác biệt về màu sắc nhưng cả 2 đều cùng một loài cây Sò huyết Tradescantia spathacea.

Cây sò huyết dễ trồng và nhanh phát triển. Chỉ cần bám đất, tưới nước đủ ẩm là sinh trưởng và xanh tốt quanh năm. Cách trồng và nhân giống hiện nay thường áp dụng tách nhánh từ cây mẹ. Khi tách cần có cả rễ kèm theo.

Lẻ bạn chứa thành phần hoạt chất coumarin, anthocyanes alkaloid, saponin, flavonoid, terpenoid, … có tác dụng chữa trị ho ra máu, tiêu chảy, đái ra máu, viêm phổi, chảy máu cam, viêm phế quản cấp và mạn tính, lỵ trực khuẩn,…

Theo y học cổ truyền, sò huyết tính mát quy vào kinh phế, có tác dụng thanh nhiệt, chống viêm, nhuận phế, hóa đờm, lương huyết, giải độc, đại tiện ra máu,… Bộ phận dùng: Toàn cây, lá, hoa, Dùng tươi hoặc dạng phơi khô. Có thể dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với các thảo dược khác.

Ngoài công dụng trong y học, cây còn có tác dụng tạo cảnh quan, trang trí khuôn viên dọc lối đi, trồng dặm gốc cây công trình, cây cảnh trong công viên, sân vườn, nhà hàng, quán cafe hoặc trồng thu nhỏ trong những chiếc chậu để trang trí tiểu cảnh trong căn phòng gia đình.

Một số bài thuốc thông dụng

- Chũa ho do phế nhiệt, đờm đặc vàng: Dùng 30 - 40 cánh hoa sò huyết, rửa sạch để ráo. Cho vào cối, giã nát. Cho thêm một ít nước, trộn đều, gạn bỏ bả, lấy nước uống. Duy trì liên tục trong khoảng 5 ngày.

- Chữa cảm, ho, sốt: Dùng 15g là sò huyết, rửa sạch, xắt nhỏ. 10g rễ cây chòi mòi. 10g kim phượng hoa vàng. Nấu tất cả các nguyên liệu này với với 500ml nước. Sắc thuốc đến còn khoảng 100ml, chia thành 2 lần uống  trong ngày. Để có hiệu quả, nên duy trì việc uống thuốc trong 5 ngày liên tục.

- Chữa bệnh viêm phế quản: Dùng 15g lá sò huyết, 5g vỏ núc nác, đem rửa sạch. Sắc các nguyên liệu này với khoảng 500ml nước cho đến khi thuốc còn khoảng 1⁄2 chén, chia thành 2 lần uống trong ngày. Nên duy trì việc uống thuốc trong 10 ngày liên tục.

- Chữa viêm khí quản cấp: Dùng 10g lá sò huyết, rửa sạch, nấu với 1 – 1,5 lít nước đến khi sôi. Dùng nước này uống thay nước lọc mỗi ngày. Để cho dễ uống, có thể cho thêm 1 ít đường khi nấu. Nên duy trì việc uống thuốc trong 10 ngày liên tục.

Cũng có dùng 30g cây sò huyết dạng phơi khô, nấu với nước. Uống ngày 1 lần. Uống hằng ngày trong liên tục 10 ngày.

- Chữa bí tiểu, đái ra máu: Dùng 15g hoa sò huyết, 20g rau má, 10g râu ngô, 10g rễ cỏ tranh, 15g rau diếp cá. Tất cả nguyên liệu đem sắc với 700ml nước, còn ½ chén. Chia thuốc thành 2 phần, uống trong ngày. Duy trì việc uống thuốc trong 10 ngày liên tục.

Lưu ý, để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi điều trị, nên tham khảo ý kiến chuyên môn của thầy thuốc trước khi sử dụng, tránh tác dụng phụ, không mong muốn xảy ra.