Phát triển rừng Tràm để giảm tác động xấu của biến đổi khí hậu

04:30 29/05/2025

Nhiều năm nay, không chỉ gỗ tràm giảm giá thảm hại, mà các loại cây ăn trái chủ lực của vùng ĐBSCL như cam, xoài, chuối… cũng cùng chung số phận. Việc người dân không còn trụ nỗi với rừng tràm cũng là việc chẳng đặng đừng. Tuy nhiên, trước bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến theo chiều hướng xấu, nhất là tình trạng nước biển dâng hầu như ngày càng đến sớm hơn, thì việc mở rộng diện tích trồng lúa, cây ăn trái,… để thay thế cây tràm, thật  sự đối diện với quá nhiều rủi ro.

Trong quyển Đồng bằng sông Cửu Long - Tài nguyên - Môi trường - Phát triển, các nhà khoa học đã nêu: "ĐBSCL – như mọi miền của trái đất – nhận được một nguồn năng lượng từ bên ngoài, từ mặt trời, dưới dạng bức xạ, rất đáng kể. Chính thông qua nguồn năng lượng này các cơ chế cơ bản của cuộc sống: sự phong hóa của vỏ trái đất, sự quang hợp, chu trình bốc thoát hơi – ngưng tụ - mưa,… được thực hiện. Về việc sử dụng tài nguyên khí hậu, các nhà khoa học đã định hướng: a/ Tiếp tục tận dụng nguồn nước mưa cho sản xuất và đời sống; xem nguồn nước mưa là một thành phần của quỹ nước có ý nghĩa chiến lược, nhất là đối với các vùng ven biển, bị xâm nhập mặn (Minh Hải, Kiên Giang, Hậu Giang, Cửu Long, Bến Tre, Tiền Giang và Long An)… b/ Tận dụng hơn nữa nguồn nước lũ vào mùa mưa, cho mùa kiệt bằng cách trữ lại có quy trình… ở các vùng lung phèn ở Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, Bán đảo Cà Mau, Tây sông Hậu. Ngoài tác dụng cho sản xuất và sinh hoạt, còn giữ mức thủy cấp, ém phèn, và tạo ra vi khí hậu. c/ Tài nguyên khí hậu liên quan mật thiết đến rừng và do đó chỉ tiêu về độ che phủ gần đây đã trở thành một trong những chỉ tiêu quan trọng trong hoạch định phát triển kinh tế - xã hội. Cần giữ diên tích rừng tràm ở Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, Bán đảo Cà Mau ở những vùng phèn nặng… d/ Tận dụng nguồn năng lượng bức xạ mặt trời và ánh sáng vào quá trình quang hợp để tăng tối đa sinh khối thông qua các quần thể cây trồng ở các tầng khác nhau, thích hợp với các điều kiện đất và nước…

Về vấn đề giữ rừng tràm để tạo vi khí hậu, cải thiện sinh kế và môi trường, một tác giả đã ghi trong đồ án “Giữ nước cho ĐBSCL”: Hệ sinh thái ngập nước của rừng tràm sẽ tạo ra môi trường sống cho nhiều loài thủy sản, thu hút chim chóc đến làm tổ và kiếm ăn. Chuỗi thức ăn của rừng tràm còn có thể kiểm soát các sinh vật gây hại cho ruộng lúa một cách tự nhiên, giúp giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật… Đối mặt với những hệ quả đã nhìn thấy được từ hạn hán và xâm nhập mặn, hệ thống rừng tràm này còn có thể mang đến một diện mạo mới cho đồng bằng, nâng cao chất lượng môi trường sinh thái, bảo vệ sinh kế và tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Nói về rừng tràm An Giang, quyển Địa lý địa phương An Giang, xuất bản năm 2010, đã mô tả Rừng Tràm Sư như sau: “Rừng sinh thái quốc gia Trà Sư (Tịnh Biên, An Giang) cách Long Xuyên 60 km, thuộc quyền quản lý của kiểm lâm An Giang. Từ năm 2004 - 2005 rừng mới mở cửa đưa đón du lịch.

Trà Sư, khác vườn chim Đồng Tháp hay Cà Mau, trong cách nhìn của giới làm du lịch vẫn còn xem là vùng rừng bị bỏ quên. Có lẽ nhờ đó mà nơi đây còn giữ nguyên hoang dã, không gian của chim chóc trú ngụ, tìm thức ăn và sinh nở. Thống kê năm 1990, có 62 loài chim, trong đó có những loài thuộc Sách đỏ: điên điển, dòng dọc, cò đen…

Khu vực này là nơi trú ngụ của những đàn dơi quạ. Đây là giống dơi lớn, có tiếng kêu quàng quạc và màu đen tuyền như quạ, ban đêm kiếm mồi, ngày treo mình đen kín trên những lùm cây cao và đánh giấc. Còn lại là vùng rừng rậm của những cây tràm mọc san sát, nơi làm tổ lý tưởng của loài cò trắng, sếu, dòng dọc, le le, cuốc cuốc… Loài chim ở đây cũng phân vùng cát cứ một cách khá rõ tùy vào điều kiện sinh thái.

Hoạt động của bầy dơi quạ ở rừng Trà Sư cũng đầy bí ẩn. Khoảng tháng 12, chúng thiên di về phía tây, đến tháng 5 – 6 khi trời ấm, nước bắt đầu lớn thì chúng kéo nhau về với số lượng nhiều hơn. Có những đêm trăng mùa hạ, chúng bay về đen nghịt bầu trời, tiếng kêu dậy cả một cánh rừng.

Càng vào sâu trong rừng, trên những lùm cây càng được đeo kín bằng những “chùm” dơi quạ treo ngược lủng lẳng. Nhìn từ trên cao, đây là một vùng sinh thái rậm rạp và chằng chịt những lạch nước có thể đi xuyên nếu quen đường.

Tiến vào vùng chim cò, trên cây san sát những tổ cò, tiếng chim con kêu chiêm chíp, nhiều người còn nhìn được cả cảnh chim mẹ đút mồi cho bầy chim con háu đói. Mùa nước nổi, tôm cá nhiều cũng là thời gian sinh sôi nảy nở của loài dòng dọc, le le, cuốc cuốc, vạc và cò trắng. Sự chọn lựa sinh thái quả là một điều bí ẩn, kỳ diệu của Trà Sư. Điều đó cũng làm nên sức hấp dẫn giấu bên trong cánh rừng hoang dã này”.

Ngọc Diệp